بررسی تشبیه و استعاره در دیوان غزلیات خواجوی کرمانی

فهرست مطالب

چکیده 1
فصل اوّل
کلّیّات پژوهش 2
1_ 1 . مقدمه 3
1_2 . طرح مسأله 5
1_3 . هدف و ضرورت تحقیق 5
1_4 . پیشینه ی تحقیق 5     
1_5 . روش اجرای تحقیق 5
فصل دوّم
مبانی نظری تحقیق 7
صور خیال در علم بیان 8
فصل سوّم
مختصری از شرح حال خواجوی کرمانی 10
1_3 .مختصری از زندگینامه ، نام ، تخلص و زادگاه خواجوی کرمانی11
2_3 .خصوصیات شعری خواجو 11
3_3 . خواجو و حافظ 11
4_3 . آثار خواجو 12
5_3 . وفات و مدفن خواجو 13
فصل چهارم
تشبیه 15
تعاریف 16
انواع تشبیه 16
1_ طرفین تشبیه به اعتبار محسوس یا معقول بودن16
الف) محسوس به محسوس17
ب) محسوس به معقول 47
ج) معقول به محسوس 52
د ) معقول به معقول82
تشبیه وهمی 83
تشبیه خیالی 84
2_ تشبیه از دیدگاه وجه شبه و ادات تشبیه 87
الف) تشبیه بلیغ 88
ب) تشبیه مجمل 119
ج) تشبیه مفصّل 128
د ) تشبیه مرسل 138
ه ) تشبیه مؤکّد 148
3_ انواع تشبیه به اعتبار مفرد یا مرکب بودن طرفین 154
الف) تشبیه مفرد به مفرد 154
ب) تشبیه مفرد به مرکب 203
ج) تشبیه مرکب به مفرد 205
د ) تشبیه مرکب به مرکب 206                                                  
4_ انواع تشبیه به اعتبار تعدد طرفین 213
الف) تشبیه تسویه 213
ب) تشبیه جمع 214
ج) تشبیه ملفوف 219
د ) تشبیه مفروق 230
5_ اقسام دیگر تشبیه 234
الف) تشبیه تفضیل 234
ب) تشبیه تمثیل 244
ج) تشبیه مشروط 246
 د ) تشبیه مضمر 246
ه ) تشبیه معکوس یا مقلوب 258
فصل ششم
استعاره 259
تعاریف 260
ارکان و پایه های استعاره 260
اقسام استعاره 261
الف) استعاره مصرّحه ، تصریحیّه (آشکار) 261
1_ استعاره مصرّحه مجرّده 261
2_ استعاره مصرّحه مرشّحه 269
3_ استعاره مصرّحه مطلقه 274
ب) استعاره مکنیه یا بالکنایه 280
1_ انسان مداری (تشخیص) 280
2_ جاندار مداری 297
3_ غیرجاندار مداری 299
استعاره ی اصلیه 301
استعاره ی تبعیه 310
نتیجه گیری 317
منابع و مآخذ 318
چکیده ی انگلیسی 320


چکیده                                                          
جهان شعر، جهان تخیّل ، تصویر ، احساسات و عواطف است و شاعر فردی است دیگر بین و دیگر اندیش،او جهان هستی و امور پیرامونش را با بینشی متفاوت از افراد عادی میبیند و می کاود و تنها بر پایه ی دانش معانی و بیان به خلق تصاویر ذهنی و خیالی به بازگویی اندیشه ها و احساسات درونی خویش می پردازد
خواجوی کرمانی با هنرمندی خویش و با بهره گیری مناسب از صورخیال در اشعارش به گونه ای متفاوت سود جسته است و خلّاقیّت خود را نمایان ساخته است و برای این منظور از مباحث اصلی علم بیان و عوامل تصویرسازی در غزلیات خواجوی کرمانی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است که به ترتیب عبارتست از
1. تشبیه وانواع آن از حیث تقسیم بندی ساختاری و بر اساس محسوس و معقول و مفرد ، مقیّد و مرکّب بودن .
2. استعاره اعم از استعاره ی مصرّحه و انواع آن یعنی استعاره ی مصرّحه ی مطلقه ، مجرّده و مرشّحه و نیز استعاره ی مکنیه و اقسام ان از قبیل : تشخیص،جاندارمداری و غیرجاندارمداری و استعاره ی اصلیه و تبعیه.                                                                                                                  



         فصل اول
کلّیّات پژوهش

 (1_1) مقدمه :                                                             
«سبک ادبی نگرشی احساسی و مخیّل به جهان (درون و بیرون) است که با زبانی تصویری (مخیّل) و عاطفی و احساسی همراه است و در آن معمولا واژه ها و جملات در معنای عادی و اصلی خود بکار نمی روند شاعر و نویسنده جهان را دیگرگونه می بینند و لاجرم برای بیان این دیگرگونی دیگرگونه سخن می گویند.به عبارت دیگر ، دیگرگونه دیدن جهان ، در زبانی دیگرگونه ،آشکار می شود.»   (شمیسا،23:1387)
«از طریق علم بیان است که متوجه می شویم شاعران و نویسندگان چه خیالی کرده اند که بر طبق آن خیال ،واژگانی را بجای واژگان دیگر بکار برده اند و بدین ترتیب علم بیان شارع و شاهراهی است که ما را به شهر رویایی و مخیّل هنرمند و اثر هنری می برد.»  (شمیسا ، 1387 :24)
دکتر شفیعی کدکنی در کتاب موسیقی شعر در مورد شعر می گوید : «شعر، گره خوردگی عاطفه و تخیل است که در زبانی آهنگین شکل گرفته باشد.»
«عنصر خیال و تصویر جوهر شعر و فصل ممیز آن از نظم است که ارسطوآن را محاکات با لفظ می خواند. این صور عبارتند از تشبیه و استعاره،که به اعتقاد قدما صور خیال مباحث علم بیانند.» (محمدرضا شفیی کدکنی،18:1366)
«چهره برتر شعر و ادب دیار کرمان خواجوی کرمانی است که در توانایی او همین بس که خواجه بزرگوار ،حافظ شیراز فرماید :
       استاد غزل سعدی است نزد همه کس            
                                                           اما دارد سخن حافظ طرز سخن خواجو

او که بدایت تا نهایت زندگیش را در تحقیق و تتبّع و سفر و کسب معرفت و تلمّذ در محضر بزرگان گذراند و پیش از چهل هزار بیت شعر از خود به جا گذاشت که به راستی گنجینه گرانبها و ارزشمندی تاریخ شعر و ادبیات این مرز و بوم به شمار می رود و عجبا که چهره روشن و پرفروغ این عارف ،ادیب و شاعر وارسته نیز غبار ایّام گرفته و کمتر نام و یادی از او باقی است.»
                                                                (انتشارات خدمات فرهنگی  کرمان،1389:مقدمه)
«خواجوی کرمانی یکی از برجسته ترین شعرایی است که از صفت آواهای متجانس بخصوص در غزلیات به حد زیادی استفاده کرده است و لذا به خاطر همین تزیین الفاظ و آرایش شکلی لغات به او لقب ،خلّاق المعانی ، نخل بندی شعرا داده اند.» (سهیلی خوانساری ،1370:مقدمه)
«طرز سخن پردازی و باریک اندیشی و ظرافت لفظ و مضمون خواجو باحافظ شباهت فوق العاده ای دارد چنانکه حافظ دراشعار خود بسیاری از غزلهای خواجو را جواب می گوید و در بعضی مواقع از
مضامین شعری خواجو نیز استفاده کرده است.» (سهیلی خوانساری ،1370:مقدمه)
«خواجو نه تنها در زمینهُ شعر و عرفان بلکه از ابیات و اشعاری که در باب نجوم ، هنر ، موسیقی ،خط و شطرنج و خلق داستانهای حماسی و عرفانی وجود دارد ،چنین بر می آید که خواجو به حق از نوابغ عصر خویش بشمار میرفته است.»(سهیلی خوانساری ،1370:مقدمه)

منابع و مآخذ :
1_احمدنژاد ، ک . 1382 ،معانی و بیان ، تهران ، انتشارات زوّار .
2_تجلیل ، ج . 1376 ، معانی و بیان ، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی .
3_ثروتیان ، ب . 1369 ،بیان در شعر فارسی ، انتشارات برگ .
4_ثروتیان ،ب . 1383 ، فن بیان در آفرینش خیال ، تهران ، انتشارات امیر کبیر .
5_دهخدا ، ع . 1372 ، لغت نامه دهخدا ، تهران ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران .
6_ذوالقدر ، م . 1379 ، واژه نامه هنر شاعری ، تهران ، کتاب مهناز .
7_رازانی ، ا . 1342 ، شعر موسیقی و ساز و آواز در ادبیات فارسی ،تهران ، انتشارات اداره کل نگارش وزارت فرهنگ .
8_ رجائی ، م . خ . 1379 ،معالم البلاغه ، شیراز ، انتشارات دانشگاه شیراز .
9_سهیلی خوانساری ، ا . 1361 ،دیوان خواجوی کرمانی ، تهران ، انتشارات پاژنگ .
10_شفیعی کدکنی ، م . 1385 ،صور خیال در شعر فارسی ، تهران ، انتشارات آگاه .
11_شمیسا ، س . 1387 ، بیان ، تهران ، نشر میترا .
12_شمیسا ، س . 1381 ، انواع ادبی ، تهران ، انتشارات دانشگاه پیام نور .
13_شیرازی ، ا.ا . 1370 ،آیین بلاغت .(جلد سوم:بیان) ، ؟
14_علوی مقدم ، م . و ، اشرف زاده ، ر . 1386 ، معانی و بیان ، تهران ، انتشارات سمت .
15_ علی پور ، م . 1387 ، ساختار زبان شعر امروز ،تهران ،انتشارات فردوس .
16_ کزازی ، م . 1373 ، بدیع (زیبا شناسی سخن پارسی) ، تهران ، کتاب ماد .
17_ موسوی ، م . 1383 ، فرهنگ بدیعی (شرح بیش از 900 اصطلاح بدیع ، بیان و معانی)، نشر احراز
18_ ناتل خانلری ، پ. 1367 ، هفتاد سخن ، ج 1 ،تهران ، نشر توس.
19_ همایی ، ج . 1361 ، فنون بلاغت و صناعات ادبی ، تهران ، انتشارات توس .
20_ ______  . 1389 ، دیوان غزلیات خواجوی کرمانی ، کرمان ، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان .



Abstract:

The world’s  imagination, poetry, pictures, feelings and emotions is and poet is a person with different in sight.he finished around the world and sees a vision different from ordinary people and passes and only based on knowledge of meaning and expression to create fantastic images and recounting.thoughts and emotions of their deals.
"khajoe kermani" with the artist himself and enjoying the place and appropriate froms of imagination in his poetry has benefited from a variety of rhetorical knowledge., and has show his creativity.For this purpose the main dialogues of the science of bayan and the factors of imaging at the lyricals khajoe kermani diwan are studied and researched, the consist of :
    
1. Simile and it’s  kind swith regard of structure category and in basis of sense and wisdom and single and provision and compound .

2. Metephors that are stipulated metephor and kinds of it , it means that the metaphor of the stipulated absolute "Mosarraheh" and kind’s : "motlaghe", "Mojarrade", "Morashahe", "Makniyeh "metaohors and  kind’s , such as diagnosis, animal neglect and non- animal neglect, metaphors "Aslie"  and   " Tabaie".