تفسیر سوره آل عمران

مقدمه

اهل تحقیق در اسم «الله» با هم اختلاف دارند كه آیا از معنایی مشتق شده است یا نه؟ عده زیادی از آنها معتقدند كه از معنایی اشتقاق پیدا نكرده است و اسم «الله» فقط به خداوند سبحان اختصاص دارد، و همانند اسم علم در مورد غیر خداوند می باشد و هنگامی كه این لفظ به گوش اهل معرفت می رسد، فهم و علم آنها به سراغ معنایی غیر از وجود خداوند سبحان نمی رود. و حق این كلمه آن است كه همراه با شهود قلبی باشد، لذا انسان هنگامی كه با زبانش «الله» گفت و یا با گوش خود آن را شنید، با قلبش هم شهادت به «الله» بدهد.
و همچنان كه این كلمه به معنایی جز «الله» دلالت نمی كند، مشهود گوینده آن نیز نباید جز «الله» باشد، پس با زبانش «الله» بگوید و با دلش به «الله» علم پیدا نماید و با قلب خود «الله» را بشناسد و با روح خود «الله» را دوست بدارد و با باطنش «الله» را ببیند و با ظاهر خود در پیشگاه خداوند تملق نماید و با سر خویش، به حقیقت «الله» برسد و احوال خود را برای «الله» و در راه او صرف نماید به گونه ای كه در اعمالش، نصیب و بهره ای جز برای خدا نباشد و هنگامی كه در نزدیكی حالتی قرار گرفت كه محو در «الله»، برای او و به وسیله او شد، خداوند سبحان، با رحمت خویش، جبران نقایص او نموده و با گفتن «الرحمن الرحیم» موجب می گردد كه جلوی تلف شدن آنها گرفته شده و باقی بمانند و قلبهایشان پاكیزه گردد، لذا لطف و مهربانی، سنتی از جانب خداوند سبحان است تا اولیاء او به طور كلی فانی نشده و از بین نروند.
آیه 1 و2: الم* الله لا اله الا هو الحی القیوم
با گفتن «الف» اشاره به این نمود كه در همه حالات، تو را كفایت می كند، زیرا تو در اسارت غفلت بوده و صلاح و رشد خود را نمی توانی پیدا نمایی و او نقایص تو را برطرف كرده و یاری او تو را كفایت می نماید، پس بدون درخواست تو- بلكه بدون اینكه از حالت خبر داشته باشی- تو را كفایت می نماید، بدون اینكه بفهمی و به تو عطا می نماید، بدون اینكه درخواست نمایی.
«لام»، اشاره به لطف او به توست در نهان سر و درون تا جایی كه محل منت را بر تو آشكار نمی نماید، مكانی كه تو را در آنجا تثبیت و پابرجا نموده است. و «میم» اشاره به موافقت جریان تقدیر الهی با متعلقات خواسته ؟؟ اولیاء الهی است، لذا در دنیا چیزی حركت نمی‌كند و ذره ای ظاهر نمی شود، مگر اینكه مورد رضایت آنهاست، تا جایی كه اگر فردی در مورد سخن خداوند یعنی «كل یوم هو فی شأن » بگوید: مقصود از شأن در این آیه، محقق كردن مراد و مقصود اولیاء الهی است، سخنی دور از حقیقت بیان نكرده است.
و گفته می شود: از قلبت- با شنیدن این حروف مقطعه كه برخلاف عادت مردم در محاوره و گفتگوست- كه قلب از موهومات و معلومات خالی شد و سر و باطن از امور عادی و معهود پاك شد، این اسم یعنی «الله» بر قلب مقدس از هر بیگانه و باطن پاك شده از هر كیفیتی، وارد می گردد، پس فرمود: «الم الله لا اله الا هو الحی القیوم» او، كسی است كه كار لهو نمی كند تا شما را از یاد ببرد و كار سهو نمی نماید تا از انجام كارهایش جا بماند، لذا او در همه احوال، مراقب سر و باطن شماست، اگر در خلوت باشید، مراقب شماست و اگر در میان مردم هم باشید، باز مراقب شماست و به طور خلاصه- در هر حالتی كه باشید- او علاقمند به شماست.
(قسمتی از) آیه3: نز علیك الكتاب بالحق
ای محمد (ص) تو نمی دانی كه كتاب چیست و قصه دوستان را نمی دانی، اما خداوند از روز ازل تو را اختیار نمود و به تو امری را القا كرد كه منشأش عجیب، برهانش آشكار و محل و مكانش عزیز است.