تحقیق راهکارهای توسعه فرهنگ پیشگیری از زنان خیابانی

[1] Abstract

مقدمه[1]

از زمانی که انسان پا به عرصه حیات گذاشت و خود و محیط پیرامونش را شناخت و زندگی در کنار دیگران را در اجتماع تجربه کرد، به طور طبیعی از کشش و جاذبه ای در درون خود آگاه شد که پیوسته او را به سمت جنس مخالفش سوق می داد. کشش و جاذبه دو جنس مخالف همیشه مسیر درست خود را طی نکرده و تحت تأثیر شرایط اجتماعی و اقتصادی جوامع مختلف، در پار های از مقاطع موجب برقراری نوعی رابطه تجاری میان دو طرف شده است به گونه ای که همیشه یک طرف (زن) را به عنصر عرضه کننده تن و دیگری (مرد) را به عنصر خریدار تبدیل کرده است

عواملی نظیر پراکندگی زنان خیابانی در شهرهای بزرگ و فقدان انسجام جغرافیایی  مربوط به حوزه فعالیت و نیز اختفاء اقدامات برخی از آنان در محل سکونت و از همه مهم تر، ملحق شدن تعداد زیادی از افراد جدید به گردونه فعالیت خیابانی ها در طول هر سال و نیز وجود مشکلات فراوان در زمینه پژوهش، انجام تحقیقات در این خصوص را دشوار می نماید. علل و عوامل مؤثر در روسپی گری فراوان است و این عوامل از جنبه های مختلف قابل مطالعه هستند. در این میان توجه به زمینه های اجتماعی، بیش از سایر موارد نیازمند مطالعه و بررسی جدی می باشد. بدیهی است ضعف عمده در این زمینه موجب می شود این پدیده نه آن گونه که بایسته است، بلکه آن گونه که خودمان بر مبنای شرایط غیرواقعی برای آن ترسیم کرده ایم، منشأ قضاوت، برنامه ریزی و برخورد قرار گیرد

1-1-بیان مسئله[2]

در اعصار کهن، فروش لذت جنسی و یا روسپی گری گاه در حلقه انحصار معابد قرار می گرفته و لذا جنبه اعتقادی آن بارزتر می شده است و به قول ویل دورانت، معابد متعدد برای آن برپا می گردیده است. گاه خانواده ها آن را در خدمت خود می گرفته اند که در این صورت به یک هنجار خانوادگی تبدیل می شده و زمانی دولت ها و صاحب منصبان از آن منافع مادی می برده اند و حتی به تعبیر ژان گابریل مانسینی محقق فرانسوی، پادشاهان و افراد وابسته به آنان نقش واسطه گی پیدا کرده در نتیجه، جنبه تجاری آن تفوق می یافته است. از این رو در خصوص روسپی گری در آن اعصار به نام هایی چون روسپیان معابد، روسپیان مقدس، کنیزان روسپی و روسپیان دربار برم یخوریم که این امر می تواند نشانه هایی از ویژگی های اجتماعی آن دوران باشد

در اعصار کهن، فروش لذت جنسی و یا روسپی گری گاه در حلقه انحصار معابد قرار می گرفته و لذا جنبه اعتقادی آن بارزتر می شده است و به قول ویل دورانت، معابد متعدد برای آن برپا می گردیده است. گاه خانواده ها آن را در خدمت خود می گرفته اند که در این صورت به یک هنجار خانوادگی تبدیل می شده و زمانی دولت ها و صاحب منصبان از آن منافع مادی می برده اند و حتی به تعبیر ژان گابریل مانسینی محقق فرانسوی، پادشاهان و افراد وابسته به آنان نقش واسطه گی پیدا کرده در نتیجه، جنبه تجاری آن تفوق می یافته است. از این رو در خصوص روسپی گری در آن اعصار به نام هایی چون روسپیان معابد، روسپیان مقدس، کنیزان روسپی و روسپیان دربار برم یخوریم که این امر می تواند نشانه هایی از ویژگی های اجتماعی آن دوران باشد

روسپیان را به طبقات ذیل تقسیم می کند: روسپی گری در هر دسته و شکلی که باشد امروزه اکثر کشورهای دنیا آن را به عنوان یک واقعیت اجتماعی و تاریخی مورد توجه قرار داده و به همین دلیل اقداماتی برای کنترل آن صورت داده اند؛ از جمله در اغلب  شورها با قاچاق زنان و دختران و حتی مشتریان روسپی گری مبارزه می شود. 5 همچنین آمار روسپیان در اکثر کشورها مشخص بوده و فعالیت آنان تحت ضوابط و چارچوب های مشخص انجام می پذیرد

روسپی گری در هر دسته و شکلی که باشد امروزه اکثر کشورهای دنیا آن را به عنوان یک واقعیت اجتماعی و تاریخی مورد توجه قرار داده و به همین دلیل اقداماتی برای کنترل آن صورت داده اند؛ از جمله در اغلب کشورها با قاچاق زنان و دختران و حتی مشتریان روسپی گری مبارزه می شود. 5 همچنین آمار روسپیان در اکثر کشورها مشخص بوده وفعالیت آنان تحت ضوابط و چارچوب های مشخص انجام می پذیرد

اما فعالیت زنان خیابانی در تهران نمود و تظاهر مجرمانه پیدا می کند، به گونه ای که جامعه را با نگرانی و فراتر ازآن ناامنی فزاینده مواجه می سازد زیرا زنان خیابانی که درسطح خیابان ها ودر  مقابل دیدگان عابران و رهگذران با مشتریان خود ارتباط برقرار می سازند، احساس ناامنی را در جامعه تقویت می کنند. از منظر جامعه شناختی، بی توجهی به این امر می تواند آثار مخربی داشته باشد زیرا مماشات با رفتارهای مجرمانه زنان، اذهان نوجوانان و جوانان را به تدریج به آن عادت داده، جنبه های ناهنجاری رفتار زنان خیابانی را کم رنگ ساخته و در دراز مدت تعداد بیشتری از زنان را به این عرصه می کشاند

در این تحقیق با تکیه بر جنبه های مختلف اجتماعی ، اقتصادی فرهنگی و مذهبی حاکم بر زندگی زنان خیابانی، به بررسی راهکارهای توسعه فرهنگ پیشگیری از زنان خیابانی پرداخته می شود

1-2-اهمیت و ضرورت[3]

در سال های اخیر هر مشاهده­گری به خوبی می تواند در بررسی های مشاهده ای خود در شهر ارومیه با زنان و دختران جوانی در سطح خیابان ها و معابر عمومی مواجه شود که با حرکت در خیابان و ایستادن در مناطق خاص شهر به خودنمایی مشغول هستند

در کنار آسیب های اجتماعی موجود در جوامع شهری و صنعتی پدیده زنان خیابانی به عنوان آسیبی جدی مدنظر است که یافتن راه نجات و خلاصی از آن آرزوی هر جامعه ای است

زنان خیابانی زنانی هستند که برخلاف معیارهای ارزشی اجتماع (قانون، مذهب، فرهنگ و اخلاق) برای کسب درآمد اقدام به برقراری روابط جنسی با مردان بیگانه می کنند. سازمان بهزیستی به نوان متولی پیشگیری از آسیب های اجتماعی، زنان خیابانی را چنین تعریف می کند: زنان خیابانی، زنانی هستند که از راه خود فروشی امرار معاش می کنند

لذا شناسایی و یافتن علل شکل گیری این پدیده از جمله موضوع مهم علومی چون جامعه شناسی، روانشناسی، علوم تربیتی، اقتصادی و ; است

درباره علل به وجود آمدن پدیده زنان خیابانی دیدگاه های مختلفی وجود دارد. در حالی که برخی کارشناسان بر علل اقتصادی ایجاد این پدیده تاکید می کنند، برخی دیگر از کارشناسان علل اجتماعی و روانی را در ایجاد آن موثر می دانند

پدیده زنان خیابانی زاییده فرار دختران و زنان از خانواده است. عمده ترین عامل فرار زنان و دختران به نابسامانی های زندگی و خانوادگی باز می گردد و این نابسامانی فقط نابسامانی اقتصادی نیست

نابسامانی می تواند عامل اقتصادی، تربیتی، روانی، اجتماعی یا فرهنگی داشته باشد. همانطور که روسپیگری بیماری روانی اجتماعی است. اجتماعی چون خانواده دچار مشکل بوده و روانی چون این آدم هم زمینه های اختلال روانی داشته است

برخی از زنان خیابانی دچار اختلالات روانی هستند در برخی دیگر عوامل اجتماعی فقر، نبودن حمایت اجتماعی و ; نقش عمده دارد و شاید در تعداد قلیلی هم صرف خواست خود آنان برای اقدام به این عمل موثر باشد. حتی اگر عامل روسپیگری در برخی از این زنان در اصل اختلالات روانی باشد، اما نارسایی های اجتماعی در تظاهر آن نقش دارد. به این معنی که در شرایط مطلوب اجتماعی، اختلال روانی نمی تواند سبب روی آوردن یک زن به روسپیگری شود

فرایض دینی و تزهای وارونه بی توجهی به ارزش های دینی و اهمال در آموزش اصول و مبانی دینی در کشور از جمله مواردی است که طی دراز مدت آسیب های عمده اجتماعی و روحی و روانی را به جای می گذارد

امری که بسیاری از خانواده ها و اولیای آموزشی در مدارس از دقت و توجه عمیق به آن سرباز می زنند، شاید به علت تزهای جدید برخی کارشناسان تربیتی مبنی بر سهل گرفتن اعتقادات و وظایف دینی بر نوجوانان و جوانان باشد تا مانع از دلزدگی آنان شود

کمرنگ شدن ارزش های دینی یکی از عوامل گسترش فحشاء در جامعه است

دین یکی از عوامل مهم جلوگیری کننده از انحرافات اجتماعی است، وقتی ارزش های دینی و هنجارها در جامعه ضعیف شود، جامعه دچار بی بند و باری خواهد شد. هیچ وقت کارهایی که در خصوص زنان خیابانی انجام می شود به نتیجه نخواهد رسید زیرا پدیده وجود زنان خیابانی معلول یک عامل نیست

وی طلاق را از دیگر عوامل به وجود آورنده زنان خیابانی اعلام می کند و می افزاید: وقتی از شش ازدواج(!) یکی منجر به طلاق شود و این طلاق باعث قطع درآمد زن و بی سر و سامان شدن وی می شود، مسیر سوق دادن زن به سمت فحشاء تا حدودی هموار خواهد شد

بسیاری از جامعه شناسان، بیکاری را از دلایل گسترش آمار طلاق برمی شمارند که مطابق آمارها نیز گفته می شود بیش از چهار میلیون نفر در سراسر کشور بیکار هستند که این امر نیز موجب بالا رفتن آمار طلاق در جامعه شده است. وی اعتیاد را از دیگر عوامل مهم ایجاد فحشاء اعلام کرد و گفت: مردانی که معتاد هستند زنان خود را وادار به تامین مخارج اعتیاد خود از طریق فحشاء می کنند

سقوط آزاد و پرتگاه فرار تولد و پرورش در خانواده های نابسامان و غیر ایمن که سرشار از انواع آسیب های اجتماعی و روانی هستند از علت های عمده فحشا به شمار می رود. قرایی مقدم با بیان این مطلب که سن فحشاء در ایران کمی کاهش یافته، علت این مساله را وجود عده کثیری از دختران خیابانی برمی شمارد که به دلیل بی سرپرستی، بدسرپرستی و تک سرپرستی، آزار روحی، جسمی، روانی و; وارد بازار فحشاء شده اند

وی با اشاره به بررسی های انجام شده در خصوص دختران فراری، نظام خانوادگی بد را علت اصلی فرار دختران از خانواده و روی آوردن به فحشاء می داند

شهرنشینی و حاشیه نشینی نیز یکی دیگر از عوامل به وجود آورنده فحشاء است و در حال حاضر بیش از سه میلیون حاشیه نشین در کشور وجود دارد و اصولا هرچه شهرها بزرگتر شود، کنترل اجتماعی ضعیف تر شده و فحشاء بالا می رود

با توجه به عوامل مطرح شده، جامعه شناس دیگری نیز معتقد است: افراد روسپی بیمار هستند نه فاسد و طبقه بندی این افراد نوع سیاست گذاری در مورد آنها را تعیین خواهد کرد. ریشه معضلات اجتماعی باید بررسی شده و اقدامات لازم برای از بین بردن آن انجام شود

به گزارش ایونا ، ابوالقاسم پور رضا می گوید: علت های زیادی سبب پیدایش پدیده روسپیگری در جامعه می شود که بسیاری از موارد آن مخفی است و در معرض دید ناظران قضایی قرار ندارد. مشکل اقتصادی تنها عامل روسپیگری نیست و عوامل بسیاری در بوجود آمدن این پدیده موثر است، بسیاری از فقرا ارزش ها را رعایت کرده و سازگاری اجتماعی بالایی دارند و مشکلات را تحمل می کنند در حالی که ممکن است برخی متمولین به ارزش ها اهمیتی ندهند

در بسیاری از موارد فقر در کنار مسایل دیگر معنی پیدا می کند. نحوه آموزش تربیت خانوادگی، دوستان، عرضه ارزش های نامتعارف غربی، روابط دختر و پسر، محرومیت اجتماعی، بالارفتن سن ازدواج، فقر، اعتیاد و بسیاری از مسایل دیگر از جمله موارد تاثیر گذار در این ناهنجاری اجتماعی است

در حالی که پدیده زنان خیابانی یا ویژه یکی از آسیب های مهم اجتماعی است، آمار رسمی از آنان وجود ندارد و همین موضوع باعث طرح آمارهای غیر واقعی و مبالغه آمیز توسط برخی کارشناسان و رسانه های داخلی و خارجی می شود

برخی آمارهای غیر رسمی تعداد زنان خیابانی را در ایران بالغ بر 200 هزار نفر می داند، در حالی که نهادها و مقامات مسئول معمولا از طرح موضوع زنان خیابانی یا ارائه آمار دقیق از آن خودداری می کنند

مطابق آمارهای ارایه شده طی 9 ماهه سال 82 بیش از یک هزار و 300 زن خیابانی در سطح کشور جمع آوری شدند که نیمی از این زنان در مراکز نگهداری بستری و نیمی دیگر نیز به صورت سرپایی مداوا شدند

مشاهده می شود به دلیل برخورد مغرضانه برخی، مطرح شدن بحث زنان خیابانی همیشه در حد حرف باقی مانده و عملیاتی شدن برنامه ها روی زمین مانده است. چنانکه در همایش بررسی آسیب های اجتماعی سال 84 نیز عنوان شد، طبق آمار در مدت 7 سال متوسط سن فحشا از 28 سال به زیر 22 سال کاهش یافت

بحث زنان خیابانی یا روسپیگری، منحصر به زمان و مکان خاصی نیست و این بحث ادامه دار خواهد بود. اما توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که دسترسی به آمار آسیب ها و معضلات اجتماعی علاوه بر اینکه به افزایش اطلاعات مردمی و تقویت نهادهای پیشگیری کننده از معضلات منجر می شود بلکه خانواده ها را به چالش روش های تربیتی در پیش گرفته وادار می سازد تا به درستی این روش ها و نادرستی آن آگاه شوند. مشاوران نیز در این راستا توسط نهادهای دولتی تقویت خواهند شد و چه بسا مخفی کردن شمار زنان خیابانی به افزایش روز افزون این رقم بیافزاید

البته در بحث زنان خیابانی نکته ای که همواره مورد غفلت قرار می گیرد پدیده مردان خیابانی در کنار زنان خیابانی است. هرچند در جوامع سنتی این موضوع کمتر مورد توجه قرار می گیرد و معمولا تمامی گناهان را به گردن زنان می اندازند اما پدیده زنان خیابانی بدون مردان خیابانی معنا پیدا نمی کند